Dumping syndrome (zespół poposiłkowy) po operacji bariatrycznej – jak sobie z nim poradzić?

Zespół poposiłkowy to jeden z najczęstszych problemów po operacji bariatrycznej. Występuje, gdy jedzenie przemieszcza się zbyt szybko z żołądka do jelita cienkiego, co powoduje wiele nieprzyjemnych objawów. Podpowiadamy, jak im zapobiegać.

Dumping syndrome, znany także jako zespół poposiłkowy, to grupa objawów, które mogą wystąpić po operacjach bariatrycznych, takich jak gastric bypass czy sleeve gastrectomy . Jest to bezpośredni rezultat zmiany anatomicznej przewodu pokarmowego – zmniejszony żołądek oraz zmieniony przepływ pokarmu powodują, że treść pokarmowa zbyt szybko przechodzi do jelita cienkiego. 

Objawy zespołu poposiłkowego występują w różnym nasileniu w zależności od czasu, w którym pojawiają się dolegliwości. Dumping syndrome dzieli się na dwie główne fazy: wczesną i późną, a każda z nich charakteryzuje się specyficznymi objawami.

Wczesna faza dumping syndrome występuje zazwyczaj w ciągu 10-30 minut po spożyciu posiłku. Objawy tej fazy są wynikiem gwałtownego przesunięcia niestrawionej treści pokarmowej z żołądka do jelita cienkiego, co prowadzi do szybkiego napływu płynów do jelita. W wyniku tego dochodzi do rozciągania ścian jelita, a to z kolei wywołuje szereg nieprzyjemnych dolegliwości. 

Typowe objawy wczesnej fazy zespołu poposiłkowego to:

Późna faza dumping syndrome pojawia się zazwyczaj 1-3 godziny po posiłku. Objawy tej fazy są wynikiem gwałtownego spadku poziomu cukru we krwi (hipoglikemii), który następuje po wcześniejszym nagłym wzroście poziomu glukozy. Dzieje się tak, ponieważ szybkie wchłanianie cukrów prostych z jelita cienkiego prowadzi do wyrzutu dużej ilości insuliny, co z kolei powoduje nagły spadek poziomu cukru we krwi. 

Późne objawy zespołu poposiłkowego obejmują:

Warto zauważyć, że objawy dumping syndrome mogą różnić się w zależności od osoby, rodzaju spożytego posiłku oraz czasu, który minął od operacji bariatrycznej. Niektórzy pacjenci mogą doświadczać jedynie łagodnych symptomów, podczas gdy inni cierpią na bardziej nasilone dolegliwości.

Poniżej przedstawiamy najczęstsze przyczyny, które prowadzą do rozwoju zespołu poposiłkowego.

Operacje bariatryczne, takie jak gastric bypass czy sleeve gastrectomy, znacząco zmniejszają pojemność żołądka. W rezultacie pacjenci są w stanie spożywać jedynie bardzo małe porcje jedzenia na raz. Mniejszy żołądek oznacza również, że pokarm jest szybciej przemieszczany do jelita cienkiego. Ten przyspieszony przepływ pokarmu sprawia, że jelito cienkie jest nagle narażone na duże ilości niestrawionego jedzenia, co prowadzi do gwałtownej odpowiedzi organizmu, objawiającej się m.in. w postaci nudności, bólu brzucha czy biegunki.

 Po operacji takiej jak gastric bypass część przewodu pokarmowego, w tym początkowy odcinek jelita cienkiego (dwunastnica), nie bierze udziału w procesie trawienia, ponieważ utworzony zostaje tzw. bypass przewodu pokarmowego. To oznacza, że pokarm trafia bezpośrednio z żołądka do dalszej części jelita cienkiego, z pominięciem dwunastnicy, która normalnie odpowiada za początkową fazę trawienia i absorpcji składników odżywczych. Ominięcie tej części przewodu pokarmowego powoduje, że treść pokarmowa jest mniej trawiona i szybciej przechodzi przez jelita, co może prowadzić do zespołu poposiłkowego.

Jedną z głównych przyczyn późnej fazy dumping syndrome jest spożycie pokarmów bogatych w cukry proste. Kiedy za szybko dostają się do jelita cienkiego, są natychmiast wchłaniane do krwiobiegu, co powoduje gwałtowny wzrost poziomu glukozy we krwi. Organizm reaguje wyrzutem dużej ilości insuliny, co z kolei prowadzi do szybkiego spadku poziomu cukru we krwi (hipoglikemii). To właśnie ten mechanizm odpowiada za objawy późnej fazy dumping syndrome, takie jak osłabienie, drżenie rąk, kołatanie serca czy zawroty głowy.

Po operacji bariatrycznej niektóre pokarmy mogą wywołać lub nasilić objawy zespołu poposiłkowego. Dieta bogata w tłuszcze, cukry proste i pokarmy o wysokim indeksie glikemicznym, a także spożywanie dużych posiłków mogą prowadzić do szybkiego przemieszczenia się treści pokarmowej z żołądka do jelita cienkiego. Ponadto zbyt szybkie jedzenie lub picie płynów podczas posiłków może pogorszyć objawy. 

Zmniejszony żołądek po operacji bariatrycznej produkuje mniej kwasu solnego i enzymów trawiennych, co ogranicza zdolność do wstępnego trawienia pokarmów. W rezultacie większe ilości niestrawionego pokarmu docierają do jelita cienkiego, co powoduje jego nagłe obciążenie i prowadzi do objawów zespołu poposiłkowego.

Leczenie zespołu poposiłkowego po operacji bariatrycznej łączy wprowadzenie zmian w diecie i stylu życia z lekami. 

Aby zredukować ryzyko wystąpienia zespołu poposiłkowego, warto wprowadzić modyfikacje w dotychczasowej diecie, czyli:

Kiedy zmiany w diecie nie przynoszą wystarczającej ulgi, lekarz może zalecić zażywanie leków:

Na dumping syndrome po operacji bariatrycznej zaleca się także zmianę dotychczasowego stylu życia i sposobu przygotowywania jedzenia, w tym:

Chociaż leczenie objawów zespołu poposiłkowego jest możliwe, to najlepiej unikać sytuacji, które mogą prowadzić do jego wystąpienia. Jednymi z najważniejszych elementów zapobiegania dumping syndrome jest zmiana nawyków żywieniowych i stylu życia:

Zmiany diecie i stylu życia należy wprowadzać stopniowo, aby organizm miał czas na adaptację do nowych warunków. 

Dumping syndrome to jeden z częstych powikłań po operacjach bariatrycznych. Jego objawy mogą być uciążliwe, ale dzięki odpowiednim działaniom można skutecznie im zapobiegać i łagodzić ich przebieg. Kluczowym elementem zapobiegania zespołowi poposiłkowemu jest dostosowanie diety i stylu życia do nowych warunków funkcjonowania układu pokarmowego po operacji. Pomogą w tym regularne konsultacje z lekarzem i dietetykiem, świadome planowanie diety oraz monitorowanie reakcji organizmu. 

Bibliografia: