Insulinooporność a operacja bariatryczna – czy zmniejszenie żołądka może pomóc w leczeniu zaburzeń metabolicznych?

Operacja bariatryczna pomaga nie tylko zredukować wagę, ale także przynosi ulgę w zaburzeniach metabolicznych. Jednak czy zmniejszenie żołądka może rzeczywiście pomóc osobom z insulinoopornością? Wyjaśniamy, w jakich sytuacjach ten zabieg ma sens.

Insulinooporność to stan, w którym komórki organizmu – zwłaszcza mięśniowe, tłuszczowe i wątrobowe – przestają reagować na insulinę w sposób prawidłowy. Insulina, hormon produkowany przez trzustkę, reguluje poziom cukru we krwi, ponieważ umożliwia wnikanie glukozy do komórek, gdzie może być zużyta jako źródło energii. W przypadku insulinooporności komórki stają się mniej wrażliwe na insulinę, co powoduje, że glukoza pozostaje we krwi w wyższym stężeniu. W odpowiedzi organizm próbuje produkować więcej insuliny, co dodatkowo obciąża trzustkę i prowadzi do stanu hiperinsulinemii – nadmiaru insuliny we krwi.

Insulinooporność może mieć podłoże genetyczne lub wiązać się z nadmierną masą ciała – to właśnie ten typ insulinooporności występuje najczęściej.

Zdecydowana większość osób z otyłością cierpi jednocześnie na insulinooporność. Wynika to ze zwiększonej ilości tkanki tłuszczowej, zwłaszcza tej umiejscowionej centralnie, w okolicy brzucha i klatki piersiowej. Tkanka tłuszczowa wydziela bowiem liczne substancje nasilające insulinooporność, takie jak cytokiny prozapalne czy wolne kwasy tłuszczowe, co prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego o niskiej aktywności w różnych tkankach organizmu. W takich przypadkach pomocna okazuje się operacja bariatryczna, która poprzez znaczną redukcję masy ciała zmniejsza ilość tkanki tłuszczowej, poprawia wrażliwość na insulinę i obniża poziom substancji prozapalnych. Dzięki temu organizm może odzyskać równowagę metaboliczną, a objawy insulinooporności ulegają złagodzeniu.

W przypadku pacjentów z insulinoopornością najważniejszym czynnikiem kwalifikującym do operacji jest wskaźnik masy ciała (BMI). Zwykle powinien on przekraczać 35 kg/m², szczególnie jeśli pacjent zmaga się z dodatkowymi chorobami towarzyszącymi, takimi jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie czy inne powikłania metaboliczne. Dla osób bez dodatkowych schorzeń kwalifikacja do zabiegu wymaga zazwyczaj BMI powyżej 40 kg/m².

Przed zakwalifikowaniem do zabiegu lekarze dokonują kompleksowej oceny stanu zdrowia. Obejmuje ona analizę wyników badań laboratoryjnych oraz dokładny wywiad medyczny. Istotnym aspektem kwalifikacji jest również ocena stanu psychicznego i gotowości do podjęcia trwałych zmian stylu życia. Ostateczna kwalifikacja zależy również od obecności ewentualnych przeciwwskazań, takich jak niestabilne choroby serca, nieleczona depresja lub inne poważne zaburzenia psychiczne, które mogą utrudniać rehabilitację po zabiegu. 

Zabiegi bariatryczne prowadzą do znacznej redukcji masy ciała, w tym także do zmniejszenia ilości tkanki tłuszczowej trzewnej. Badania wykazują, że operacje zmniejszające żołądek skutecznie obniżają poziom insulinooporności oraz wspierają leczenie cukrzycy typu 2. Co interesujące, poprawa kontroli poziomu glukozy często następuje już w pierwszych dniach po zabiegu typu gastric bypass, zanim nastąpi znacząca utrata masy ciała. Sugeruje to, że na leczenie cukrzycy wpływają dodatkowe mechanizmy, które nie są bezpośrednio związane z redukcją tkanki tłuszczowej, prawdopodobnie wynikające ze zmian anatomicznych i innego sposobu wchłaniania składników odżywczych.

Badania dowodzą, że poziom glukozy, insuliny, hemoglobiny glikowanej (HbA1c) oraz wskaźnik HOMA-IR są przed zabiegiem znacznie wyższe i ulegają obniżeniu po operacji bariatrycznej, zarówno przy rękawowej resekcji żołądka, jak i gastric bypass. Jest to związane z dużą redukcją masy ciała, spadkiem poziomu glukozy i poprawą wrażliwości na insulinę. Dodatkowo wpływ na tę poprawę mają zmiany w mikroflorze jelit, lepsze funkcjonowanie komórek beta trzustki, zmniejszenie stanów zapalnych spowodowanych otyłością oraz zmiany w produkcji adipokin i niektórych hormonów, takich jak grelina, czyli hormonu odpowiedzialnego za uczucie głodu.

Po operacjach bariatrycznych dochodzi do remisji cukrzycy typu 2 u około 77% pacjentów, a odsetek ten wzrasta do 85%, jeśli uwzględnimy także osoby, które poprawiły kontrolę poziomu cukru we krwi. Jednak z czasem efekt ten może się osłabiać, co u niektórych pacjentów skutkuje nawrotem cukrzycy. Jak się okazuje, nawrót insulinooporności może wystąpić, jeśli pacjent powróci do niezdrowych nawyków żywieniowych lub zmniejszy poziom aktywności fizycznej. 

Po operacji bariatrycznej trzeba wprowadzić trwałe zmiany w codziennej rutynie, aby nie tylko zredukować masę ciała, ale także poprawić stan zdrowia oraz zapobiec nawrotowi otyłości i insulinooporności.

Pierwszym krokiem po operacji jest edukacja na temat zdrowego odżywiania. Dieta pooperacyjna, często ograniczona do płynów i lekkostrawnych pokarmów na początku, stopniowo powinna być wzbogacana o białka, warzywa, owoce oraz zdrowe tłuszcze. Ważne jest przy tym unikanie produktów bogatych w cukry proste i tłuszcze nasycone, które mogą sprzyjać przybieraniu na wadze oraz negatywnie wpływać na poziom glukozy i insuliny. 

Równocześnie niezwykle istotna jest aktywność fizyczna. Regularne ćwiczenia pomagają nie tylko w redukcji masy ciała, ale także w poprawie ogólnego stanu zdrowia i wrażliwości na insulinę. Trzeba stopniowo zwiększać poziom aktywności fizycznej, zaczynając od prostych spacerów, a następnie przechodząc do bardziej intensywnych form aktywności, takich jak aerobik, jogging czy trening siłowy.

Nie można zapominać o wsparciu psychologicznym, które odgrywa ważną rolę w adaptacji do nowych nawyków żywieniowych i aktywności fizycznej. Istotnym elementem rehabilitacji są także regularne kontrole medyczne. Współpraca z zespołem medycznym, w tym z lekarzami, dietetykami i specjalistami od rehabilitacji, pozwala na bieżąco dostosowywać plan leczenia do potrzeb oraz śledzić zmiany w poziomie glukozy, insuliny i innych wskaźników metabolicznych.

Operacja bariatryczna może stanowić skuteczne wsparcie dla pacjentów z insulinoopornością, którzy borykają się z otyłością i związanymi z nią zaburzeniami metabolicznymi. Poprzez zmniejszenie żołądka i wpływ na hormony regulujące apetyt i poziom glukozy możliwa jest utrata wagi, a przy tym poprawa wrażliwości komórek na insulinę. Dzięki temu pacjenci po operacji często doświadczają obniżenia poziomu cukru we krwi, zmniejszenia zapotrzebowania na leki przeciwcukrzycowe, a niejednokrotnie nawet remisji cukrzycy typu 2. Niemniej jednak długoterminowa skuteczność operacji zależy od zaangażowania w utrzymanie zdrowego stylu życia po zabiegu. 

Bibliografia: